2.4 Επιστημονικές περιοχές αριστείας
Με στόχο την ανάδειξη των κυριότερων επιστημονικών τομέων στους οποίους δραστηριοποιούνται με επιτυχία οι ελληνικές ερευνητικές ομάδες, οι ελληνικές επιστημονικές δημοσιεύσεις εντάσσονται στα έξι κύρια επιστημονικά πεδία “Natural Sciences”, “Engineering & Technology”, “Medical & Health Sciences”, “Agricultural Sciences”, “Social Sciences” και “Humanities” και τις υποκατηγορίες τους, σύμφωνα με το αναθεωρημένο εγχειρίδιο Frascati “Revised Field of Science and Technology Classification” του ΟΟΣΑ (Παράρτημα ΙΙΙ).
Το Διάγραμμα 2.4.1 παρουσιάζει, ανά έτος, την κατανομή των ελληνικών δημοσιεύσεων στα έξι κύρια επιστημονικά πεδία* στη διάρκεια της δεκαπενταετίας 1996-2010. Οι περισσότερες ελληνικές δημοσιεύσεις ανήκουν στο επιστημονικό πεδίο “Natural Sciences”. Μεταξύ των ετών 1996 και 2010, το μερίδιο που έχει το πεδίο στο σύνολο των ελληνικών δημοσιεύσεων παρουσιάζει μείωση και το 2010 διαμορφώνεται στο 53,4%.
Δεύτερο κατά σειρά είναι το επιστημονικό πεδίο “Medical & Health Sciences”, το οποίο μάλιστα παρουσιάζει αυξητικές τάσεις στη διάρκεια της δεκαπενταετίας 1996-2010, με μερίδιο 42% το 2010.
Το επιστημονικό πεδίο “Engineering and Technology” έχει την τρίτη θέση με 23,1% το 2010 και τάσεις μείωσης στη διάρκεια της περιόδου.
Ακολουθούν τα επιστημονικά πεδία “Social Sciences”, με αυξητικές τάσεις στη διάρκεια της περιόδου και μερίδιο 10,7% το 2010, και “Agricultural Sciences”, με σχετικά σταθερό μερίδιο στη διάρκεια της περιόδου, που το 2010 διαμορφώνεται σε 5,1%.
Το επιστημονικό πεδίο “Humanities” έχει τις λιγότερες δημοσιεύσεις και το χαμηλότερο μερίδιο, που το 2010 είναι 1,7%. Ο χαμηλός αριθμός δημοσιεύσεων στο επιστημονικό αυτό πεδίο είναι αναμενόμενος, δεδομένου ότι τα χαρακτηριστικά της έρευνας και των δημοσιεύσεων στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες είναι αρκετά διαφορετικά από αυτά των υπολοίπων: οι ρυθμοί έρευνας και δημοσιεύσεων είναι πιο αργοί, μεγάλη σημασία ως μέσο επιστημονικής επικοινωνίας διατηρούν ακόμη οι δημοσιεύσεις μονογραφιών, ενώ οι δημοσιεύσεις γίνονται σε πολλές γλώσσες εκτός της αγγλικής. Τα παραπάνω δυσχεραίνουν την εξαγωγή δεικτών με την καθιερωμένη έννοια. Ωστόσο, το μερίδιο αυτού του επιστημονικού πεδίου αυξάνεται στη διάρκεια της περιόδου στο σύνολο των ελληνικών δημοσιεύσεων.
Αναλυτικότερα, η παραγωγή των ελληνικών δημοσιεύσεων στις υποκατηγορίες των έξι κύριων επιστημονικών πεδίων παρουσιάζεται για την τελευταία πενταετία 2006-2010 στο Διάγραμμα 2.4.2.
Στο Διάγραμμα 2.4.3 απεικονίζεται ο σχετικός δείκτης απήχησης που παρουσιάζουν οι ελληνικές δημοσιεύσεις της πενταετίας 2006-2010 στα έξι κύρια επιστημονικά πεδία. Ο δείκτης υπολογίζεται μετά από «κανονικοποίηση» με τη χρήση εξειδικευμένου λογισμικού που ανέπτυξε το ΕΚΤ και συγκρίνει την απήχηση των ελληνικών δημοσιεύσεων που εντάσσονται σε ένα επιστημονικό πεδίο σε σχέση με την απήχηση που παρουσιάζουν στο ίδιο πεδίο οι δημοσιεύσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Σχετικός δείκτης απήχησης μεγαλύτερος από 1 υποδηλώνει ότι η απήχηση των ελληνικών δημοσιεύσεων είναι μεγαλύτερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Tην πενταετία 2006-2010 οι σχετικοί δείκτες απήχησης των ελληνικών δημοσιεύσεων στα κύρια επιστημονικά πεδία πλησιάζουν τον παγκόσμιο μέσο όρο με δείκτες απήχησης που κυμαίνονται από 0,81 έως 1,14. Σημαντική είναι η απήχηση που παρουσιάζουν την πενταετία αυτή οι δημοσιεύσεις των επιστημονικών πεδίων “Humanities” και “Engineering and Technology” που με σχετικούς δείκτες απήχησης 1,14 και 1,12 υπερβαίνουν τον παγκόσμιο μέσο όρο. Ακολουθούν τα επιστημονικά πεδία “Agricultural Sciences” (σχετικός δείκτης απήχησης 0,99), “Natural Sciences” (0,97), Medical & Health Sciences” (0,93) και “Social Sciences” (0,81).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ελληνική επιστημονική δραστηριότητα έχουν οι εξειδικευμένες θεματικές περιοχές των έξι κύριων επιστημονικών πεδίων στις οποίες οι ελληνικές δημοσιεύσεις έχουν μεγαλύτερη απήχηση από το μέσο όρο των αντίστοιχων δημοσιεύσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι περιοχές αυτές παρουσιάζονται για την πενταετία 2006-2010 στη συνέχεια.
Η κατανομή των δημοσιεύσεων στα έξι κύρια επιστημονικά πεδία πραγματοποιείται με βάση την κατάταξή τους από τη βάση Scopus, η οποία κατατάσσει τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, με κριτήριο το περιοδικό στο οποίο δημοσιεύονται, σε μία ή περισσότερες από 313 εξειδικευμένες θεματικές περιοχές. Οι 313 εξειδικευμένες θεματικές περιοχές της Scopus έχουν αντιστοιχιστεί από το ΕΚΤ με τα έξι κύρια επιστημονικά πεδία και τις υποκατηγορίες που ακολουθεί ο ΟΟΣΑ. Στις περιπτώσεις όπου ένα περιοδικό, άρα και η δημοσίευση, αντιστοιχεί σε περισσότερες από μια από τις εξειδικευμένες θεματικές περιοχές, εφαρμόζεται η τεχνική προσμέτρησης «whole counting», δηλαδή κάθε δημοσίευση προσμετράται από μια φορά για κάθε θεματική περιοχή.
